موضوع نشست، ساماندهی بافت فرسوده نماهای شهری است. همان معضلی که از سال‌ها پیش گریبان شهرمان را گرفته و انگار خیال رها کردن هم ندارد. معضلی که بارها مسئولان را دور هم جمع کرده تا برای رفع آن همفکری کنند. اصلی‌ترین اقدامی که تاکنون انجام شده هم تخریب ساختمان‌های قدیمی و نوسازی بوده است. شاید در وهله اول راهکار مناسبی به نظر بیاید اما متأسفانه رعایت نشدن بعضی از اصول شهرسازی از قدیم باعث شده پیامدهای خاص خودش را داشته باشد. عمده‌ترینش هم ناهمگون بودن نمای ساختمان‌هاست. ابتدا «خورشیدی» پاسخ سؤالاتمان را می‌دهد: «وجود بافت فرسوده در محله‌ها می‌تواند بازخورد منفی داشته باشد. خانه‌های کم وسعت که در کوچه‌های باریک قرار گرفته‌اند مسئله سازند. خیلی از خانه‌ها قدمت بالای 50 ـ60 سال دارند شاید هم بیشتر که فرسودگی آنها هنگام وقوع حوادث غیر‌مترقبه می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری را در بر داشته باشد. دیگر اینکه به‌صورت مطلوب نمی‌توانند از خدمات شهری استفاده کنند. اگر یکی از اهالی به کمک‌های امدادی نیاز داشته باشد، نیروهای امدادرسان امکان‌‌‌‌ تردد به این کوچه‌های باریک را ندارد.»
عیسی‌زاده در ادامه صحبت‌های خورشیدی موضوع آسیب‌های اجتماعی را پیش می‌کشد: «در بافت فرسوده فقط نباید به زیرساخت‌های کالبدی نگاه کرد. معضلات اجتماعی در بافت‌های قدیمی محله‌ها بیشتر دیده می‌شود. با توجه به رویکرد سازمان ملل در زمینه توسعه پایدار برای داشتن شهری مطلوبتر باید به زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی در کنار هم و همسو با هم توجه کرد.» خورشیدی این نظریه را تأیید می‌کند: «این که می‌گوییم بافت فرسوده بهسازی شود فقط نوساز کردن ساختمان‌ها نیست. باید ارتقای محیط داشته باشیم. خیلی از معضلات اجتماعی به سبب مشکلات کالبدی به وجود می‌آید. همه گزینه‌ها زنجیروار به هم متصل هستند. نوسازی از خیلی وقت پیش توسط شهرداری منطقه شروع شده اما مدیریت شهری به تنهایی نمی‌تواند آن را به ثمر برساند و مشارکت مردمی را می‌طلبد‌»

شهروندان نگران ساخت‌وساز نباشند
نوسازی خوب است اما اینکه بسیاری از اهالی تمایلی به آن نشان نمی‌دهند موضوع دیگری است. یکی از دلایل عمده آن به اعتقاد خورشیدی این است که شهروندان نگران هزینه ساخت‌وساز هستند. اما برای همراه کردن اهالی چه فکری شده است؟ خورشیدی پاسخ می‌دهد: «در کنار بسته‌های تشویقی و ارائه وام با سود کم، در دفاتر نوسازی فهرستی از سرمایه‌دارها موجود است که می‌توانند در این امر کمک کنند. کارشناسان نوسازی همه تلاش خود را به کار می‌گیرند که منافع مالک رعایت شود. افرادی که با مراجعه به دفاتر نوسازی، اقدام به تجمیع کرده‌اند اکنون در خانه‌های نو و ایمن زندگی می‌کنند و حتی برخی متراژ خانه‌شان هم بیشتر شده است. هر خانه‌ای که نو می‌شود در ظاهر محله هم تأثیرگذار است.»

هویت محله را حفظ کنیم
اما رمضانی اهمیت حفظ هویت هر محله را مطرح می‌کند و تأکید دارد که نباید با ساخت‌وسازها کمرنگ شود. برای گفته‌اش هم دلیلی دارد: «شهر روند دگرریسی خودش را انجام می‌دهد، اما مهم این است که خاطره محله‌ها و خانه‌ها حفظ شود. اگر شهر را یک کتاب قصه تصور کنیم هر کدام از خانه‌ها داستانی را روایت می‌کنند. به‌طور مثال خانمی که خانه‌اش را وقف درمانگاه می‌کند می‌تواند یک خاطره باشد. یا سقاخانه‌هایی که در این منطقه قرار دارد و مانند سرزمین آرزوهای مردم محسوب می‌شود، خود یک خاطره ماندگار است. طوری باید شهر را ساخت که هویت آن کمرنگ نشود. بناهایی که اصالت دارند را با بهسازی می‌توان حفظ کرد.» رمضانی وظیفه معمار یا طراح ساختمان می‌داند که به این مقوله توجه داشته باشد.

از نماهای شلخته تا زیباسازی
این صحبت به میان می‌آید که سلیقه‌های متفاوت در ساختمان سازی، منطقه‌مان را به سویی سوق داده که نوعی شلختگی در نمای شهری دیده می‌شود. هر کدام از دوستان راهکاری را ارائه می‌دهند. عیسی‌زاده می‌گوید: «برای نماسازی، هر مالکی نظر خودش را ارائه می‌دهد. به نوعی افراد می‌خواهند نمای خانه‌شان خاص باشد. شاید طرح‌ها به‌صورت جداگانه زیبا باشد اما وقتی در کنار هم قرار می‌گیرد نوعی بی‌نظمی در آنها دیده می‌شود. برای هماهنگی نمای ساختمان‌ها باید مدیریت شهری اعمال نظر کند اما این کار نیاز به فرهنگ‌سازی دارد.» رمضانی صحبت‌های دوستش را تکمیل می‌کند: «مداخله شهرداری به این منظور که سلیقه‌ها را به هم نزدیک کند.» خورشیدی می‌گوید: «خوشبختانه کمیته نما تشکیل شده است. یعنی هر ملکی که بخواهد جواز ساخت بگیرد باید قبل از گرفتن پروانه، طرح نما را به کمیته ارائه دهد. در منطقه 7 این کمیته فعال است و ضوابط خاصی هم دارد. به‌طور مثال دیگر استفاده از رنگ‌های تیره را برای نماسازی مناسب نمی‌داند چراکه چهره شهر را بی‌روح می‌کند. از این‌رو به مالک رنگ‌های کرم و شکلاتی روشن را پیشنهاد می‌دهد که هم چرک تاب است و هم هارمونی خوبی ایجاد می‌کند.» عیسی‌زاده برای نما، تلفیق سنگ و آجر را پیشنهاد می‌دهد که هم یکنواختی را از بین می‌برد و هم کدرشدن نما را کمتر نشان می‌دهد. خورشیدی با این نظر موافق است: «آجر ایمنی بیشتری نسبت به سنگ دارد. چراکه امکان ریزش سنگ وجود دارد. سنگ‌ها باید کوچک انتخاب شود چراکه یک تکه بودن سنگ خطر‌ساز است و به‌خصوص در بافت‌های فرسوده که عرض معابر کم است می‌تواند حادثه‌ساز باشد.» رمضانی خیلی با این موضوع موافق نیست و می‌گوید باید به سلیقه شهروندان احترام گذاشت ولی آن را در مسیر درستی هدایت کرد.

پشت‌بام و بالکن‌ها را سبز کنیم
خانه‌های قدیمی با حوض و اتاق‌های تو در تو و آشپزخانه‌ای که حریم داشت، حالا جای خود را به سالن یک تکه‌ای داده که همه چیز جلو چشم است. به نظر می‌رسد معماری غربی، ردپایی در شهرمان به جا گذاشته است. رمضانی می‌گوید: «شاید نوع معماری غربی وارد شده باشد اما مردم آن را بومی‌سازی کرده‌اند.» عیسی‌زاده همین نظر را دارد و اینکه معماری اسلامی کمرنگ شده را قبول ندارد: «در ایران هر فرهنگی وارد شود ایرانی‌ها آن را با فرهنگ خودشان تطبیق می‌دهند. قبلاً آشپزخانه‌ها در داشت و خانم خانه در حریم آشپزی می‌کرد. الان آشپزخانه‌ها فرم باز دارد ولی خیلی‌ها برای اینکه حریم ایجاد کنند جلوی آشپزخانه را محفوظ کرده‌اند.» رمضانی هم مثال دیگری عنوان می‌کند: «کف آپارتمان سرامیک است، اما مردم فرش می‌اندازند چون فرش را مظهر زیبایی می‌دانند.» به اعتقاد رمضانی وقتی صحبت از فضای شهری می‌شود فقط نمای ساختمان‌ها نیست، همه امکانات شهری را شامل می‌شود. او ادامه می‌دهد: «به سبب بافت فرسوده و خانه‌هایی که در کنار هم جای گرفته عملاً نمی‌شود فضای سبز تعریف کرد.» عیسی‌زاده اما معتقد است با شرایط موجود باید برای هر مشکلی راه‌حلی پیدا کرد. او برای ایجاد فضای سبز در خانه‌های کوچک راهکار جالبی ارائه می‌دهد: «یکی از راه‌های ایجاد فضای سبز، درست کردن باغ بام یا تعبیه کردن جعبه‌های گل در بالکن است. این کار هم به زیبایی نما کمک می‌کند و هم به فضا روح می‌دهد. استفاده از فضای سبز عمودی یا گل‌های رونده هم خوب است البته باید توجه داشت که همین هم می‌تواند نوعی بی‌نظمی ایجاد کند؛ در یک آپارتمان چند طبقه باید نوعی هارمونی و هماهنگی وجود داشته باشد.»

تجمیع، بهترین راه‌حل
برخی از محله‌ها و خانه‌های ریزدانه به شکلی است که شاید با کارهای ساده نتوان شکل و شمایل آن را تغییر داد. در این صورت بهترین‌کاری که پیشنهاد می‌دهند، تجمیع‌ریز پلاک‌هاست. رمضانی می‌گوید: «ما فضای شهری را هم داریم و نما باید به آن فضا احترام بگذارد. به اعتقاد من تنها‌ کاری که می‌تواند به این موضوع کمک کند این است که تجمیع انجام شود. باید پیوستگی‌ها حفظ شود اگر بخواهیم هویت شهرمان را حفظ کنیم.»  خورشیدی ادامه می‌دهد: «متأسفانه برخی از شهروندان هنوز از خدماتی که می‌توانند برای تجمیع و نوسازی دریافت کنند اطلاعات درست و کاملی ندارند. در وهله موضوع سرمایه برای نوسازی را سد راه خود می‌بینند در حالی که با حمایت‌های شهرداری این مشکل قابل حل است. ما سرمایه‌گذارانی داریم که می‌توانیم به آنها معرفی کنیم. وام پرداخت می‌شود و خدمات و مشاوره‌های رایگان و بسته‌های تشویقی دیگر.» دانشجویان نوسازی را یکی از مهم‌ترین اقدامات برای زیباسازی می‌دانند و پس از ساعتی به میان کوچه‌پسکوچه‌ها و بافت فرسوده محله گرگان می‌رویم. مشاهده خانه‌های فرسوده و کوچه‌های باریک پیش از هر چیز این سؤال را در ذهن ایجاد می‌کند که اگر زلزله‌ای رخ بدهد، خانه‌ای آتش بگیرد یا هر حادثه‌ای که نیاز به حضور مأموران امداد و نجات باشد، کار کمک‌رسانی چه دشوار است!

7 گام تا نوسازی
دفتر خدمات نوسازی

•  امضای تفاهمنامه تجمیع میان ساکنان
•  کسب آگاهی در زمینه ضوابط و مقررات ساخت‌وساز، تعیین تعداد طبقات، واحدها و میزان تقریبی متراژ، آگاهی از شرایط تجمیع و بسته تشویقی
•  ارائه اصل سند مالکیت و اسناد شناسایی و کد نوسازی(شماره ملک و بلوک یا کد شناسایی ملک) هنگام مراجعه الزامی است.

دفتر خدمات الکترونیک:

•  تشکیل پرونده برای اخذ دستور نقشه (همراه داشتن اسناد مالکیت و مدارک شناسایی مالکان و... الزامی است)
•  اخذ دستور نقشه

مراجعه به دفتر خدمات نوسازی

•  مشاوره و آموزش در زمینه‌های مسائل حقوقی قرارداد مشارکت در ساخت، تعیین قدرالسهم
•  آموزش و مشاوره کیفیت ساخت
•  معرفی سرمایه‌گذار معتبر
•  امضای قرارداد مشارکت در ساخت میان مالکان و سازنده
•  ارائه دستور نقشه به دفتر خدمات نوسازی الزامی است.

دفتر خدمات الکترونیک

•  ارائه نقشه‌های معماری و برگه‌ها

دفتر خدمات نوسازی

•  تهیه رایگان طرح نما

دفتر خدمات الکترونیک

•  تأیید نقشه‌های معماری
•  صدور فیش عوارض
•  ارائه نقشه‌های سازه و تأسیسات
•  صدور پروانه ساختمان

دفتر خدمات نوسازی

•  اقدام برای اخذ انشعابات در صورت داشتن شرایط لازم
•  تشکیل پرونده برای دریافت وام بافت فرسوده
•  پرداخت کمک هزینه اجرای نما در صورت داشتن شرایط لازم
•  تسهیلات ودیعه مسکن در صورت داشتن شرایط لازم